Ատոպիկ մաշկաբորբ

Ատոպիկ մաշկաբորբն առաջինը նկարագրել է Ե. Բենյեն 1882թ. մանկահասակ երեխաների մոտ: Տարբեր հեղինակներ օգտագործում են հիվանդության 100-ից ավելի անվանում` մանկական էկզեմա, ալերգիկ մաշկաբորբ, ատոպիկ նեյրոդերմիտ, ծալքային էկզեմա, դիֆուզ (սփռուն) նեյրոդերմիտ և այլն: 

Ատոպիկ մաշկաբորբը մաշկի քրոնիկական բորբոքային, հաճախակի կրկնվող և սրացումներով ընթացող հիվանդություն է, որը սկսվում է վաղ մանկական հասակում և հաճախ շարունակվում նույնիսկ հասուն տարիքում: Հիվանդության առաջացման պատճառները բազմազան են` ժառանգական նախատրամադրվածությունը ալերգիկ հիվանդությունների նկատմամբ, իմունային համակարգի խանգարումները, մաշկի չորությունը, քորի նկատմամբ զգայունության շեմի նվազումը և այլն:

Ժառանգական գործոնները կարևոր դեր են խաղում ատոպիկ մաշկաբորբի զարգացման գործում` ներառյալ իմունային շեղումները (ատոպիան) և մաշկի գերզգայունությունը: Միջավայրի ազդեցությունը, հատկապես կյանքի վաղ շրջանում, որոշիչ են հիվանդության դրսևորման համար: Յուրաքանչյուր դեպքում դա միջավայրի ազդեցությամբ` գենետիկական, իմունաբանական և ֆիզիոլոգիական շեղումների համալիր փոխազդեցությունն է: Հետագայում ալերգենի, վարակների և սթրեսի պատճառով հիվանդությունը սրանում է:

Ատոպիկ մաշկաբորբը հանդիպում է հիվանդների առաջին աստիճանի հարազատների 60, իսկ ընդհանուր պոպուլյացիայում` 20%-ի մոտ: Այն արտահայտվում է մաշկի բորբոքային արտաքիրտային (էքսուդատիվ) կամ որքինային ցանավորումով և սաստիկ քորով: Եթե վերջինս չէ հիվանդին անհանգստացնող հիմնական խնդիրը, ապա պետք է կասկածել ՙատոպիկ մաշկաբորբ՚ ախտորոշման հավաստիության մեջ: Քորը առկա է օրվա ընթացքում, սակայն ավելի արտահայտված է գիշերը և առաջացնում է քնի խանգարում: Հիվանդներն ունենում են քորի առաջացման ցածր շեմ, որը խթանվում է բորբոքային բջիջներից անջատված միջնորդանյութերով: Քորը խթանող այլ գործոններից են խոնավության պակասը, գերքրտնարտադրությունը և ալերգենների ու գրգռիչների ազդեցությունը, ինչպիսիք են, օրինակ` օճառը, լվացող միջոցները, սինթետիկ գործվածքները, բուրդը և այլն:

Ատոպիկ մաշկաբորբը հաճախ ուղեկցվում է ալերգիկ այլ հիվանդություններով, հատկապես` ալերգիկ ռինիտով կամ բրոնխային ասթմայով` շնչարգելություն: Մաշկի տեսքը պայմանավորված է ախտահարման փուլով և վարակի առկայությամբ, տեղակայումը և պատկերը` նաև տարիքով: Փոքր տարիքի երեխաների շրջանում ավելի հավանական է սուր ախտահարման նշանների, իսկ երիտասարդների մոտ` տարբեր փուլերին բնորոշ նշանների առկայությունը: Հիվանդությունն ունի քրոնիկական կամ քրոնիկական կրկնվող ընթացք` ընդմիջվող սրացումներով սթրեսի, ալերգենների, գրգռիչների և վարակի ազդեցության դեպքում: Սրացումներին բնորոշ են ընդգծված սեզոնային բնույթը. ձմռան ամիսներին սրացումներ, իսկ ամռանը` դադարներ:

Առանձնացվում է ատոպիկ մաշկաբորբի երեք փուլ` կրծքի և վաղ մանկական հասակի (մինչև 3-4 տարեկան), վաղ դպրոցական ու դեռահասության և երիտասարդ (սեռահասունության) ու մեծահասակ տարիքի: 

Ըստ տարածվածության տարբերակում են` սահմանափակ, տարածված, տարածուն (դիֆուզ) տարատեսակները:

Կրծքահասակ և վաղ մանկական տարիքի երեխաների մոտ ատոպիկ մաշկաբորբի զարգացման և սրացումների առաջացման հիմնական գործոններից է ալերգեններ պարունակող սննդամթերքի օգտագործումը: Որքան փոքր է երեխան, այնքան ավելի հավանական է նրա մոտ սննդային ալերգիայի զարգացումը, հատկապես` արհեստական կերերով սնվողների մոտ: Կրծքահասակ և վաղ մանկական տարիքի երեխաների մոտ ավելի հաճախ զարգանում է գերզգայունություն կովի կաթի սպիտակուցների, հավկիթի նկատմամբ: Նրանց սննդաբաժնի ընդլայնմանը զուգահեռ ձևավորվում է անընկալություն ձկնեղենի, հացահատիկեղենի, ընդեղենի նկատմամբ, սակայն գերզգայունությունը զարգանում է, եթե կրծքով կերակրող մայրն ինքն է օգտագործում վերը նշված սննդամթերքը: Ալերգիայի առաջացման պատճառ կարող են դառնալ նաև պատվաստումները, դեղորայքի օգտագործումը, արյան պլազմայի, գամմա-գլոբուլինի ներարկումները, ճիճվակրությունը և աղիքների դիսբիոզը:

Ատոպիկ մաշկաբորբի առաջին նշանները հայտնվում են կյանքի 3-5-րդ ամսում, նկատվում են դեմքի, վերջույթների մակերեսների և իրանի մաշկի վրա: Ցանավորումն իրենից ներկայացնում է տարբեր չափի օջախներ` շճային ջրաբշտեր, էրոզիաներ, կեղևներ: Այս փուլը նախկինում անվանել են մանկական էկզեմա:

Վաղ դպրոցական երեխաների, դեռահասների մոտ սրացումների առաջացման համար մեծ դեր է խաղում գերզգայունությունը տնային փոշու, սնկերի սպորների, բույսերի փոշու, մանրէային ալերգենների նկատմամբ: Սրացումներին նպաստում են նաև այդ տարիքում ձևավորվող ստամոքսաաղիքային խրոնիկական հիվանդությունները, մակաբուծային վարակները, դեղորայքային ալերգիան, նյարդային համակարգի խանգարումը: 

Այս փուլում օջախներն արդեն տեղակայվում են հիմնականում խոշոր ծալքերում, ծնկան և արմնկային հոդերի մաշկի ծալիչ մակերեսներին, ականջների ծալքերում, հազվադեպ` որովայնի, մեջքի, դեմքի մաշկի վրա: Երբեմն այտուցված կարմիր բծերի վրա հայտնվում են քորվող հանգուցիկներ, բշտիկներ, կեղևներ և թեփուկներ, քերծվածքներ: Հնարավոր է վիրուսային և սնկային վարակների միացումը, որոնք ծանրացնում են հիվանդության (սրացման) ընթացքը, քանի որ նպաստում են մաշկի բորբոքմանը, միաժամանակ ձևավորելով իրենց նկատմամբ գերզգայունություն: Եթե սրացումներ չեն լինում, մաշկը չոր է, որոշ հատվածներում որքինացված` հաստացած, խիստ արտահայտված, կարող են առաջանալ ճաքեր: Սրացումներ են նկատվում նաև տարաբնույթ ալերգենների թափանցումից:

Երիտասարդների (սեռահասունության) և մեծահասակների մոտ սուր բորբոքային երևույթների նվազելու դեպքում մաշկը չորանում է, պնդանում, ստանում է կապտակարմիր, գորշավուն երանգ: Մաշկի գծանկարն ընդգծվում է, ձևավորվում են որքինացված օջախներ, առաջանում ցավոտ ճաքեր: Բնորոշ է կայուն սպիտակ մաշկագիրը (դերմոգրաֆիա): Քանի որ ուժեղ քորը պահպանվում է, մաշկի վրա հաճախ լինում են քերծվածքներ: Բնորոշ է սաստիկ քորը: Հազվադեպ ախտահարվում է ամբողջ մաշկային ծածկույթը, զարգանում է ատոպիկ կարմրամաշկություն: Սրացումներն առաջանում են տարվա եղանակից և նոր քանակությամբ ալերգենների օրգանիզմ անցնելուց անկախ: Ատոպիկ մաշկաբորբը հաճախ ուղեկցվում է ալերգիկ այլ հիվանդություններով` ալերգիկ ռինիտ, բրոնխային ասթմա, ալերգիկ կոնյունկտիվիտ և այլն:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ